شطحیات عرفانی از منظر منطق و تفکر فازی

قبیل سخنان و گشودن رازهای نهفته در آن‌ها، چشم‌اندازی جدید از مواجهة تاریخی و سپس علمی با این پدیده است. تقریباً در همة آثاری که له و علیه شطحیات به نگارش درآمده‌اند، آن‌جایی که به انکار یا دفاع عقلانی از شطحیات پرداخته شده و نشانی از اثبات و رد توجیه منطقی این قبیل سخنان و تعابیر دیده می‌شود، منظور از عقل، عقل ارسطویی و مراد از منطق، منطق دوارزشی ارسطویی بوده است. با آن‌که منشأ اشکالات و مشکلات در شطحیات در ذات نامتعارض بل متناقض یا متناقض‌نمای آن‌هاست اما راه‌حل منطقی برای حل این مشکلات نه در منطق ارسطویی بلکه در منطقی به نام منطق فازی است که در گفته‌های مدافعان از شطحیّات نیز به طور ضمنی و ناخودآگاه به آن اشاره شده است اما عادت تبعیت تاریخی از قوانین عقلی مشائی و قواعد منطقی ارسطویی، مجال رهایی از چهارچوب تنگ و تاریک این منطق را به ذهن حتی برجسته‌ترین محققان در این عرصه از‌جمله استیس نداده است